We wandelen met z’n allen meer dan ooit. Op voetpaden, maar ook daarbuiten. Mag dat en wat zijn nou eigenlijk de regels die gelden? Als er geen stoep of voetpad is, mag u gebruik maken van het fiets- of bromfietspad. Zijn die er ook niet, dan kunt u aan de rand van de rijbaan lopen of in de berm (uitgezonderd wegen waar voetgangers verboden zijn). Maar doet u dat het beste links of recht van de weg?
Vóór invoering van het huidige RVV stond tevens in de wet dat voetgangers buiten de bebouwde kom aan de linkerkant van de weg moesten lopen als een voetpad of fietspad ontbrak. Op die manier konden voetgangers het autoverkeer zien naderen, en dat werd veiliger geacht voor voetgangers. Met ingang van 1990 is deze verplichting geschrapt. Voetgangers mogen zelf kiezen aan welke kant van de weg ze lopen. De plaatselijke omstandigheden kunnen namelijk zodanig zijn dat rechts lopen veiliger is dan links lopen. Bijvoorbeeld bij een onoverzichtelijke bocht of afwezigheid van uitwijkmogelijkheden aan één zijde van de weg door hek, sloot of bebouwing. Het is daarom niet mogelijk om via een algemeen geldende regel aan te geven dat links, dan wel rechts lopen altijd veiliger is. De praktijk leert dat de meeste wandelaars het prettiger vinden om het ‘gevaar’ te zien aankomen. Logisch, want wandelaars zijn onbeschermd en lopen bij aanrijdingen vrijwel altijd het grootste risico op (zwaar) letsel. Wie dat risico voor zichzelf kleiner wil maken wil het verkeer zien aankomen en daarom links willen lopen. Als je rechts loopt komt het verkeer altijd van achteren en dat is, in ieder geval gevoelsmatig, aanzienlijk minder prettig. Je bent voor je veiligheid afhankelijk van de andere weggebruiker.
Wat zijn de regels?
In het reglement verkeersregels en verkeerstekens (RVV, 1990) is in artikel 4 de plaats van de voetganger en de fietser geregeld. Voetgangers moeten het trottoir of voetpad gebruiken, het fietspad of het fiets/bromfietspad als een voetpad of trottoir ontbreekt en de berm of de uiterste zijde van de rijbaan als ook een fietspad of fiets/bromfietspad ontbreekt.
Concreet betekent dit dat:
a. Bij afwezigheid van een specifiek wandelpad ieder fietspad tevens wandelpad is;
b. Iedere weg, tenzij er een uitdrukkelijk verbod geldt voor voetgangers (bord C16 gesloten voor voetgangers), toegankelijk is voor voetgangers;
c. Voetgangers, bij afwezigheid van een beloopbare berm, gebruik moeten maken van de aanwezige fietspaden of aan de uiterste zijde van de verharding moeten lopen.
Advies: over het algemeen links aanhouden
Veilig Verkeer Nederland adviseert om over het algemeen links van de weg te lopen. U kunt tegemoetkomend verkeer dan zien aankomen en u kunt dan beter reageren op eventuele onveilige situaties. Mocht een passerende fietser of andere wandelaar bijvoorbeeld geen 1,5 meter afstand houden, kunt u eenvoudiger contact maken of even in de berm stappen. Er zijn echter uitzonderingen, waarbij u er beter voor kunt kiezen om rechts van de rijbaan te lopen. Bij een onoverzichtelijke binnenbocht is de buitenbocht bijvoorbeeld veiliger. In het geval van een weg met maar aan 1 kant verlichting, kunt u als het donker is het beste de kant van de verlichting kiezen. Ook als dat dus rechts is. Dat geldt ook voor een dichtbegroeide berm, waarbij u geen ruimte heeft om uit te wijken. Dat betekent in de praktijk dat wandelaars geen ‘vaste kant’ meer hebben om te lopen en dat het links en rechts lopen tijdens de wandeling ook afgewisseld kan worden.
Ook de website van Wandelnet geeft deze en meer informatie over deze kwestie.
En in donkere jaargetijden?
Wandelen en aandacht voor verkeersveiligheid gaan hand in hand. Bij wandelen tijdens de donkerste periode van het jaar moet iedere weggebruiker extra oplettend zijn. Ook hetgeen hierboven al aangehaald is, geldt ook in deze perioden. Vooral in het donkere winterseizoen is het thema Ik val op heel belangrijk. Het is essentieel dat je goed zichtbaar bent voor andere weggebruikers. Als wandelaar blijf je een zwakke weggebruiker. Zorg er dus zelf goed voor dat je opvalt en een reflecterend hesje en/of reflecterende accessoires draagt. Zelfs overdag ben je in slecht weer ook beter zichtbaar als je felgekleurde kleding draagt. Hou er rekening mee dat in de regen het zicht voor automobilisten een stuk minder kan zijn dan voor jou als wandelaar. Bovendien zien we ’s nachts of in het donker slechts 5% van wat we overdag zien. Het gezichtsvermogen vermindert en het reactievermogen vertraagt bij het ouder worden en/of bij vermoeidheid van de chauffeur. Onderzoek leert dat wanneer het donker is, automobilisten je met donkere kledij pas vanop 20 meter in hun koplampen opmerken. Je bent dus – zelfs voor oplettende chauffeurs – zo goed als onzichtbaar. Een wandelaar met kleurrijke kledij wordt vanop 50 meter opgemerkt. Draag je bovendien reflecterend materiaal, dan word je al opgemerkt op 150 meter. Kiezen voor kleur en reflectie kan dus levensreddend zijn.
Veilig wandelen in groep
Extra zichtbaarheid kan nooit kwaad! Veilig wandelen in het donker is belangrijk, ongeacht of je nu alleen bent of in groep. Als je gezien wilt worden, is het belangrijk dat je reflecterende kleding draagt en dat je jezelf uitrust met verlichting. Door een combinatie van reflectie en verlichting kunnen andere weggebruikers je eenvoudiger opmerken. Het is niet aan te raden op de weg te lopen met een groep, ook al heb je verlichting en hou je je aan de regels. Voorkomen van ongelukken is het eerste waar je rekening mee moet houden. Meer informatie is te vinden op de website van wandel.nl.
Aansprakelijkheid bij het wandelen in het donker
Als je in het donker wandelt, is de kans op ongelukken of valpartijen groter. Er is daarom een verantwoordelijkheid van de wandelaar om de meest veilige omstandigheden te creëren. Dit betekent dat je extra voorzichtig moet zijn en bijvoorbeeld reflecterende kleding moet dragen en een lichtbron moet meenemen. Hierdoor kan er sprake zijn van eigen schuld als je bijvoorbeeld zwarte kleding draagt in het donker. Je moet je bewust zijn van de risico’s die je neemt als je in het donker wandelt en je moet hier ook naar handelen. Als er sprake is van eigen schuld, kan het dat slechts een deel van je schade wordt vergoed als je wordt aangereden tijdens het wandelen.
Wandelaars meestal niet asociaal
Laten we vooral ook artikel 5 van de Wegenverkeerswet niet vergeten: ‘het is voor een ieder verboden zich zodanig te gedragen dat gevaar op de weg kan worden veroorzaakt of dat het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd’. Dit geldt voor ALLE verkeersdeelnemers. Een wandelaar hoeft niet perse bij elke fietser in de berm te springen en te wachten tot die voorbij is. Als je aan de zijde van de weg rustig doorloopt hinder je niet met opzet bewust het verkeer. Fietsers kunnen even achter elkaar gaan rijden, inhouden door tijdig te remmen of uitwijken als een wandelaar aan de rand van de weg loopt. Ook gebruik maken van de bel kan bijdragen aan een goed samenspel. Voor wandelaars geldt dat bewust midden op het pad blijven lopen onnodig gevaar oplevert en ronduit asociaal is. En ja, natuurlijk is het netjes om even achter elkaar te gaan lopen en even inhouden of uitwijken voor fietsers als de situatie daarom vraagt.
Ook de wandelaar kan vriendelijk aangeven dat hij wil passeren, in plaats van ‘aan de kant, wij willen voorbij!’. Dit gedrag komt nogal eens voor bij fietsers, nordic-wandelaars en soms zelfs bij paardrijders, helaas. Laten we vooral als wandelaars een beetje sociaal blijven. Goed voorbeeld doet goed volgen.
